येलो लाइन (दिल्ली मेट्रो)

येलो लाइन (लाइन 2) दिल्ली, भारत में दिल्ली मेट्रो की एक रैपिड ट्रांजिट मेट्रो लाइन है। इसमें दिल्ली के समयपुर बादली से लेकर हरियाणा के पड़ोसी शहर गुड़गांव के मिलेनियम सिटी सेंटर तक 37 स्टेशन हैं। 49.02 किलोमीटर (30.46 मील) की यह लाइन ज़्यादातर भूमिगत है और दिल्ली के सबसे भीड़भाड़ वाले इलाकों में से एक के नीचे बिछाई गई है।[1] येलो लाइन, रेड लाइन के बाद चालू होने वाली दिल्ली मेट्रो की दूसरी लाइन है।

येलो लाइन
(लाइन 2)
पटेल चौक [मेट्रो स्टेशन] से रवाना होते हुए एक आठ-बोगी वाली बोंबार्डीयर रेल
अवलोकन
स्थानदिल्ली, गुड़गाँव
प्रारंभ/समापन
स्टेशन37
सेवा
प्रकारत्वरित परिवहन
प्रणालीदिल्ली मेट्रो
संचालकदिल्ली मेट्रो रेल कॉर्पोरेशन
रेल गाड़ी (प्रकार)मित्सुबिशी-रोटेम
बोंबार्डीयर-मोवीया
इतिहास
प्रारंभ
तकनीकी
लाइन/रेखा लंबाई49.02 कि॰मी॰ (30.46 मील)
विशेषताएँभूमगत व उभरा हुआ
रेल गेज1,676 mm (5 ft 6 in) चौड़ी गेज
विद्युतीकरण25 kV ओवरहेड लाइन
Route map

समयपुर बादली डिपो
समयपुर बादली
रोहिणी सेक्टर 18, 19
बाहरी रिंग रोड
हैदरपुर बादली मोड़
जहांगीरपुरी
आदर्श नगर
रिंग रोड
आज़ादपुर
मॉडल टाउन
गुरु तेग बहादुर नगर
विश्वविद्यालय
तिमारपुर - ख़ैबर पास डिपो
विधान सभा
सिविल लाइंस
आईएसबीटी रोड
कश्मीरी गेट
महाराणा प्रताप अन्तर्राज्यीय बस अड्डा, दिल्ली
ग्रांड ट्रंक रोड
चाँदनी चौक
पुरानी दिल्ली रेलवे स्टेशन
चावड़ी बाज़ार
नई दिल्ली नई दिल्ली रेलवे स्टेशन
ब्लू लाइन हेतु सेवा सुरंग
राजीव चौक
पटेल चौक
केन्द्रीय सचिवालय
राजपथ
उद्योग भवन
लोक कल्याण मार्ग
जोर बाग
दिल्ली हाट - आई.एन.ए
रिंग रोड
एम्स
ग्रीन पार्क
हौज़ खास
बाहरी रिंग रोड
मालवीय नगर
साकेत
मेहरौली बाबरपुर रोड
कुतुब मीनार
छत्तरपुर
सुलतानपुर
सुल्तानपुर डिपो
घिटोर्नी
अर्जन गढ़
गुरु द्रोणाचार्य
सिकंदरपुर
एम.जी. रोड
इफको चौक
मिलेनियम सिटी सेंटर गुरुग्राम

यह दिल्ली मेट्रो नेटवर्क की तीसरी सबसे लंबी मेट्रो लाइन है। यह लाइन उत्तरी दिल्ली, मध्य दिल्ली, नई दिल्ली, दक्षिण दिल्ली और अंत में हरियाणा के गुड़गांव शहर को कवर करती है। येलो लाइन का दिल्ली मेट्रो की रेड, ब्लू, वॉयलेट, पिंक और मैजेंटा लाइनों के साथ-साथ भारतीय रेलवे के पुरानी दिल्ली और नई दिल्ली रेलवे स्टेशनों के साथ इंटरचेंज है। यह लाइन नई दिल्ली मेट्रो स्टेशन पर एयरपोर्ट एक्सप्रेस लाइन से भी जुड़ती है। चावड़ी बाजार मेट्रो स्टेशन दिल्ली मेट्रो नेटवर्क का दूसरा सबसे गहरा स्टेशन है और यह ज़मीन से लगभग 25 मीटर (82 फ़ीट) नीचे स्थित है और इसमें 18 एस्केलेटर हैं।

विश्व विद्यालय से कश्मीरी गेट सेक्शन दिल्ली मेट्रो का पहला भूमिगत सेक्शन था जो पूरा हो गया और जनता के लिए चालू हो गया। उस समय के प्रधानमंत्री मनमोहन सिंह ने 19 दिसंबर 2004 को इस 4 किलोमीटर लंबे हिस्से का उद्घाटन किया।

निम्नलिखित तिथियाँ उस तारीख को दर्शाती हैं जिस दिन यह सेक्शन जनता के लिए खोला गया था, न कि निजी उद्घाटन की।

येलो लाइन
चरण विस्तार तिथि गंतव्य लंबाई स्टेशन
I 20 दिसंबर 2004 विश्वविद्यालय कश्मीरी गेट 4.06 किलोमीटर (2.52 मील) 4
3 जुलाई 2005 कश्मीरी गेट केन्द्रीय सचिवालय 6.62 किलोमीटर (4.11 मील) 6
II 4 फरवरी 2009 विश्वविद्यालय जहांगीरपुरी 6.38 किलोमीटर (3.96 मील) 5
21 जून 2010 हुडा/मिलेनियाम सिटी सेंटर कुतुब मीनार 15.82 किलोमीटर (9.83 मील) 9
26 August 2010 छत्तरपुर[2] 1
3 सितंबर 2010 केन्द्रीय सचिवालय कुतुब मीनार[3] 11.76 किलोमीटर (7.31 मील) 9
III 10 नवंबर 2015 जहांगीरपुरी समयपुर बादली[4] 4.38 किलोमीटर (2.72 मील) 3
कुल समयपुर बादली मिलेनियम सिटी सेंटर (भूतपूर्व: हुडा सिटी सेंटर) 49.02 किलोमीटर (30.46 मील) 37
येलो लाइन
# नाम चरण प्रारंभ बदलाव स्टेशन स्टेशन नक्शा प्लेटफॉर्म स्तर प्रकार डिपो कनेक्शन डिपो नक्शा
हिन्दी अंग्रेज़ी
1 समयपुर बादली Samaypur Badli 3 10 नवंबर 2015 बादली रेलवे स्टेशन उभरा हुआ साइड सिरसापुर डिपो भू-स्तरीय
2 रोहिणी सेक्टर 18, 19 Rohini Sector 18, 19 3 10 नवंबर 2015 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
3 हैदरपुर बादली मोड़ Haiderpur Badli Mor 3 10 नवंबर 2015 मजेंटा लाइन
(चरण 4 - निर्माणाधीन)
उभरा हुआ आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
4 जहांगीरपुरी Jahangirpuri 2 4 फरवरी 2009 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
5 आदर्श नगर Adarsh Nagar 2 4 फरवरी 2009 आदर्श नगर रेलवे स्टेशन उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
6 आज़ादपुर Azadpur 2 4 फरवरी 2009 पिंक लाइन
मजेंटा लाइन
(चरण 4 - निर्माणाधीन)
उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
7 मॉडल टाउन Model Town 2 4 फरवरी 2009 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
8 गुरु तेग बहादुर नगर GTB Nagar 2 4 फरवरी 2009 कोई नहीं भूमिगत साइड कोई नहीं कोई नहीं
9 विश्वविद्यालय Vishwa Vidyalaya 1 20 दिसंबर 2004 कोई नहीं भूमिगत साइड Timarpur - Kyber Pass Depot भू-स्तरीय
10 विधान सभा Vidhan Sabha 1 20 दिसंबर 2004 कोई नहीं भूमिगत साइड कोई नहीं कोई नहीं
11 सिविल लाइंस Civil Lines 1 20 दिसंबर 2004 कोई नहीं भूमिगत साइड कोई नहीं कोई नहीं
12 कश्मीरी गेट कश्मीरी गेट 1 20 दिसंबर 2004 रेड लाइन
बैंगनी लाइन
कश्मीरी गेट आईएसबीटी
भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
13 चाँदनी चौक Chandni Chowk 1 3 जुलाई 2005 दिल्ली जंक्शन रेलवे स्टेशन भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
14 चावड़ी बाज़ार Chawri Bazar 1 3 जुलाई 2005 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
15 नई दिल्ली नई दिल्ली 1 3 जुलाई 2005 एयरपोर्ट एक्सप्रेस
ग्रीन लाइन
(चरण 4 - निर्माणाधीन)
नई दिल्ली रेलवे स्टेशन
भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
16 राजीव चौक Rajiv Chowk 1 3 जुलाई 2005 ब्लू लाइन भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
17 पटेल चौक Patel Chowk 1 3 जुलाई 2005 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
18 केन्द्रीय सचिवालय Central Secretariat 1 3 जुलाई 2005 बैंगनी लाइन भूमिगत साइड कोई नहीं कोई नहीं
19 उद्योग भवन Udyog Bhawan 2 3 सितंबर 2010 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
20 लोक कल्याण मार्ग Lok Kalyan Marg 2 3 सितंबर 2010 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
21 जोर बाग Jor Bagh 2 3 सितंबर 2010 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
22 दिल्ली हाट - आई.एन.ए Dilli Haat - INA 2 3 सितंबर 2010 पिंक लाइन भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
23 एम्स AIIMS 2 3 सितंबर 2010 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
24 ग्रीन पार्क Green Park 2 3 सितंबर 2010 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
25 हौज़ खास Hauz Khas 2 3 सितंबर 2010 मजेंटा लाइन भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
26 मालवीय नगर Malviya Nagar 2 3 सितंबर 2010 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
27 साकेत Saket 2 3 सितंबर 2010 कोई नहीं भूमिगत आइलैंड कोई नहीं कोई नहीं
28 कुतुब मीनार Qutab Minar 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
29 छत्तरपुर Chhatarpur 2 26 अगस्त 2010 गोल्डन लाइन
(चरण 4 - निर्माणाधीन)
उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
30 सुल्तानपुर Sultanpur 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड Sultanpur Depot भू-स्तरीय
31 घिटोर्नी Ghitorni 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
32 अर्जन गढ़ Arjan Garh 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
33 गुरु द्रोणाचार्य Guru Dronacharya 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
34 सिकंदरपुर Sikanderpur 2 21 जून 2010  Rapid Metro  उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
35 एम.जी. रोड MG Road 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
36 इफको चौक IFFCO Chowk 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
37 मिलेनियम सिटी सेंटर गुरुग्राम Millennium City Centre Gurugram 2 21 जून 2010 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
38 सेक्टर 45 Sector 45 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
39 सायबर पार्क Cyber Park 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
40 सेक्टर 47 Sector 47 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
41 सुभाष चौक Subhash Chowk 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
42 सेक्टर 48 Sector 48 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
43 सेक्टर 72ए Sector 72A 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
44 हीरो हॉंडा चौक Hero Honda Chowk 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
45 उद्योग विहार फेज़ 6 Udyog Vihar Phase 6 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
46 सेक्टर 10 Sector 10 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
47 सेक्टर 37 Sector 37 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
48 बसाई गाँव Basai Village 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड Basai कोई नहीं
49 सेक्टर 9 Sector 9 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
50 सेक्टर 7 Sector 7 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
51 सेक्टर 4 Sector 4 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
52 सेक्टर 5 Sector 5 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
53 अशोक विहार गुरुग्राम Ashok Vihar Gurugram 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
54 सेक्टर 3 Sector 3 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
55 बजघेरा रोड Bajghera Road 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
56 पालम विहार एक्सटेंशन Palam Vihar Extension 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
57 पालम विहार Palam Vihar 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
58 सेक्टर 23ए Sector 23A 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
59 सेक्टर 22 Sector 22 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
60 उद्योग विहार फेज़ 4 Udyog Vihar Phase 4 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
61 उद्योग विहार फेज़ 5 Udyog Vihar Phase 5 2027 कोई नहीं उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं
62 सायबर सिटी सायबर सिटी 2027  Rapid Metro  उभरा हुआ साइड कोई नहीं कोई नहीं

गुरुग्राम मेट्रो योजना

संपादित करें

हरियाणा मास रैपिड ट्रांजिट कॉरपोरेशन (HMRTC) ने गुरुग्राम में 188 किलोमीटर तक फैला मेट्रो नेटवर्क स्थापित करने की योजना बनाई है।

गुरुग्राम मेट्रो रेल लिमिटेड (GMRL) दिल्ली मेट्रो रेल कॉरपोरेशन की तरह ही इस मेट्रो लाइन के निर्माण, रखरखाव और संचालन के लिए जिम्मेदार होगा। फिलहाल, इन सभी लाइनों को पहले चरण में विकसित किया जाएगा, जबकि दूसरे/आगामी चरण में आगे विस्तार की योजना बनाई गई है।

गुरुग्राम मेट्रो नेटवर्क योजना
मार्ग नाम मार्गमार्ग लंबाई (किमी) प्रारंभ स्टेशन गंतव्य स्टेशन निर्माण प्रारंभ निर्माण समापन
मिलेनियम सिटी सेंटर से सायबर सिटी 28.5 मिलेनियम सिटी सेंटर सायबर सिटी दिसंबर 2024 अगस्त 2027
रेज़गलाँ चौक से द्वारका सेक्टर 21 7 रेज़गलाँ चौक द्वारका सेक्टर 21 दिसंबर 2024 अगस्त 2027
फरीदाबाद से वाटिका चौक 37 फरीदाबाद वाटिका चौक दिसंबर 2024 अगस्त 2027
वाटिका चौक से पंचगाँव केएमपी इंटरचेंज 31 वाटिका चौक पंचगाँव केएमपी इंटरचेंज दिसंबर 2024 अगस्त 2027
रेलवे स्टेशन द्वारा भोंड्सी से दौलताबाद द्वारका एक्सप्रेसवे 23 भोंड्सी दौलताबाद द्वारका एक्सप्रेसवे दिसंबर 2024 अगस्त 2027
गोल्फ कोर्स एक्सटेंशन रोड से सेक्टर 5 14 गोल्फ कोर्स एक्सटेंशन रोड सेक्टर 5 दिसंबर 2024 अगस्त 2027
खेड़की दौला द्वारका एक्सप्रेसवे क्लोवरलीफ से सेक्टर 111 17 खेड़की दौला द्वारका एक्सप्रेसवे क्लोवरलीफ सेक्टर 111 दिसंबर 2024 अगस्त 2027
न्यू कॉलोनी मोड़, सदर बाजार, पुरानी दिल्ली गुड़गांव रोड द्वारा मानेसर से समालखा कपासहेड़ा रोड 30 मानेसर समालखा कपासहेड़ा रोड दिसंबर 2024 अगस्त 2027
कुल प्रणाली लंबाई 188

रेल जानकारी

संपादित करें
येलो लाइन
रेल प्रकार मित्सुबिशी ह्युंडई रोटेम बीईएमएल बोंबार्डीयर
लंबाई 8
रेल गेज 5 ft 6 in (1,676 mm) चौड़ी गेज
विद्युतीकरण ओवरहेड लाइन द्वारा 25 kV, 50 Hz ऐ.सी
अधिकतम गति 100 km/h
संचालक दिल्ली मेट्रो
  1. "Route map". www.delhimetrorail.com. अभिगमन तिथि 2021-08-23.
  2. "Chattarpur station to open today". The Times of India. 26 August 2010. मूल से 3 November 2012 को पुरालेखित. अभिगमन तिथि 26 August 2010.
  3. "Metro to bridge Delhi-Gurgaon divide today". The Hindu. Chennai, India. 3 सितंबर 2010. अभिगमन तिथि 3 सितंबर 2010.
  4. "The Jahangirpuri- Samaypur Badli section (Extension of Line-2)". Delhi Metro. अभिगमन तिथि 9 November 2015.